transkripzioa

RRIZKETAREN TRANSKRIPZIOA

M: esan duzuna gosearena ta...

A: nondik hasiko gara?

M: Nahi duzun lekutik.

A: Aurrena esan deuna... deun hori?

M: Bale! Bale, nahi duzuna...

A: Beida, ba... (irriak) esan dizut ni Amezketan jaio nintzela, eta... juten giñan han eskola juten giñen... eta goatzen naiz egun batean, bazkaldu ta nola joan ginen, atsaldean, eta... eh... bi maestra ziran eskolan. Beno, bat ustet zala maestra ta bestea ahizpa.

M: Laguntzaile bezala...

A: Bai, ta hau zan el catorce de abril de milnovecientos treintayuno. Osea aurreneko... o... Bigarren Errepublika etorri zanen. Ta jun giñan eta nearrez zauden bi maestrak. Pentsatu genun "¡Qué raro!", ze pasatu da hemen? Nearrez...Ta esan zigun que gizon gaizto batzuk esan zuela kentzeko gurutze guztik, gurutzek kentzeko, eta dena:elizen... elizeko santu guztik eta dena kentzeko. Ta ordun kendu in beharra zeola, eskolan zeon (gurutzearen keinua) zea hue. Crucifijo hue kendu in beharra zeola. Eta hala, bi mae... maestra hara iyo zan ta hala, denak musu eman genuen gurutzei eta... Esan zigun atsalde hartan ez genula ... eh... gordeko gendula jaia. Eta hartu eskutik eta... asko ginan! Izango ginan unos cuarenta o... izango ginan eskolan, eskola haundia zan. Hartu eskutik ta ibili giñan bueltaka-bueltaka, jiraka-jiraka, por todas las... kar, kar... banku guztietan jiraka-jiraja han kantuk, eta "Agur Jesusen Ama", eta... eztakit ze kantatzen gendun... Kar, kar, kar...
Ia beste bat ere kantatzen gendun... (memoria egiten saiatzen da eta ez da esandakoa ulertzen...)
"Ostian bizi zera gau ta egun nigatik,
maiteko zaitut beti bihotz bihotzetik."
Hori e bai goatzen naiz, nola kantatu genun hori e(r)e, eta bueno. Jo! guk en grande pasa genun atsalde guztie,ji.. jira ta buelta... jo, ze ondo pasa gendun atsalde hura, ze ondo pasa gendun.
Eta... bueno...eh... geo... konparazio janariak... baserrien jaten gendun gu eh... ordun baserritan ba etzan eh... etzan kanpotik ekartzen ezertxo ere, esate baterako... jaten zendun etxeko gauzak. Etxeko gauzak. Konparazioan guk jaten gendun beti babarruna gorriak, gaztainak, talo ta esnea, intxaurark, mantequilla, sagarrak, ta hola. Ta gero, udazkenean, gure amak jartze zuen ardia, ardi bat, hola puskek ein eta jartzen zun gatzatan. Gatzetan dena, tapatu-tapatu dena, gatzakin jartzen zun. Eta gero jan behar zuenen, eh... bezperan gauean ateratzen zun puske bat ta jartzen zun uren beheratzen. Bakilaue bezela hola jartzen zun, eh? Ta kendu gatza ta beste eunen hue bazkaltzeko edo... Baserrin hori beti izaten zan..eh... beti izaten zan. Ta behin eh.. udazkena etorrizkeo, eh gure amak etzun sekulik afaiik jartzen. Behin e. Beti eh egunero izaten zan beti afari iguala: jeten gendun, jartzen zuen sukalden erdian saski handi bat...

(telefonoz hots egin diote. Elkarrizketa minutu batzutan eten egin da.)

M:...Afariaren kontua...

A: Afaria?

M: Bai...

A: A bai, bai. Gure amak jartze zun sukalde erdian saski handi bat, hola (keinua) jartze zun, eta jarri eeh.. eeh.. garoakin. Badakizu garoa zer dan? Helechos.

M: Aah..

A: Los helechos, garoak, hor aldamenen, jartzen (zituen? ahoskapenagatik ulertezina) eta saskia hori ber handia! dena gañea beteta gaztainekin, gaztainak, egun baten erosita, ta botatzen zun kea, kea, kea, dena bero-bero beroa (ahoskapenagatik ulertezina) botatzen zun... ta beste egunen egiten zun erreta, en el danbolin?

M: Ooh!

A: Egiten zun erreta beste egunean, eta eeh otoñada guztin, uda... udazkene guztian hoi afaltzen genun. Eta gero talok, talos con sidra, oi bai, zeatik etxeko sagardoa izaten gendun, asko, eta gañea nik osa(ba) bat, banun osa bat nere etxen bizi zana, nere aitan eeh... nere aitaren anaia, eta eitten zitun unas... una sidra que mundu guztik esaten zun, "la sidra de Jauregi!" esaten zuen. Nonbait eiten zun oso ona. Eta ganea ibiltzen zuen... bueno bueno, ura bezala ibiltzen zen sagardoa.
Ta ordun, sagardoa, eeh, ta... eh... geo, bai, nahizuna, gazta eo hola pixkat baiño generalen geo talo ta esnea. Gaztainek ta geo talo ta esnea. Ta taloa batzuek jaten zuen eeh zea batekin... eeh eztia, ezti pixkatekin... bestek mantequilla pixkate... nahi dezun bezela. O bestela batee bare, o esneekin. Neri asko esneekin gustatzen zitzaiten, eh? jarri katilun esnekin bero-beroa ta humm! ze goxoa!
Ta hori afaltzen gendun eh...(kamaraz gogoratutakoan urduritu da...) mmm... hori afaldu... bet-beti, egunero hor afaltzen gendun.

M: Claro ta mantequilla eta etxekoak ziren...

A:Bai bai, etxekoa, etxekoa, etxekoa...etxekoa. Eeh, zeukan etxen una... eh mantequilla eiteko, claro ordun etxeko esnea, eta zan esnea oso lodia. Zatik oaingo behiak ematen due esne asko, baino ematen due oso mehea, esnea. Oso mehea. Baina ordun ematen zuen ehh gutxio, esne gutxio, baino askoz lodiagoa ematen zun, askoz lodiagoa. Askoz lodiagoa.
Eta zeuken una especie de... zeak bezela... nola esango dizut... barrica, barrica bat bezela...hola barrica handibe xamarra...ta zeuken kristal txiki bat barrika harrek ta gero zeuken hola zea bat (keinua), manillera bat emateko harri, ta harrea bota esnea, konparatzia (?) botako zuen ez dakit... hamar litro...edo... Eta ematen zion zeari... Hotzak zaude?

M: Ez.

A: Ah..

M: ondo nago.. kar, kar, kar.. ez, ez...

A: Eta ematen zion a... manillerari...eta buelta ta buelta ta buelta ta egiten zan mantequilla. Ta kristal hue gelditzen zanen garbi-garbi, ya está, hecha la mantequilla. Ta ordun kendu ura, harea botatzen zen ura, ta pentsazu mantequilla...
Ta hok, eeh Karmentxu ta hok ttikiak zirala askotan gure... nere amak bidaltzen ziun mantequilla, de Amezketa, baino unas bolas así (keinua). Mantequilla bidaltzen zigun.

M: Baina nola bidaltzen zuen, kaja batetan edo?

A: Bai, etortzen zan lechero bat etortzen zan Iruñara, eta lecherokin bialtzen zigun. ahí donde restaurán Mendi, que todavía está donde los Tres Reyes, me parece? Horrea bidaltzen zigun. Pero unas bolas así grandes (keinua) de mantequilla bidaltzen zigun. Ta ordun ezan oain bezela, claro, etzeon frigorificoik eta batzutan eoten zan como un poco... eh... nola esango nizuke nik... pixkat pasata bezela eongo balitz... Baina etzeon pasata eh... baino zan ¡Qué mantequilla! qué mantequilla zan (ulertezina ahoskapenagatik).
Ba hori jaten zan baserrian, hoi jaten zan beti.

(Hemen eman genuen bukatutzat hizketaldia. Hala ere, Anak zeerbait atxikitu nahi zuela adierazi zigun. Azkeneko grabazioaren transkripzioa)

M: Bota

A: Horrekin esan nahi nizun represio handia zegola. Represio handie. Con Franco. Franco zan, gerra bukatu ta gero... ikaragarrizko represioa zegon. Eta bere aldeko zirenak, franquistas, oik eeh... toki guztitak... oik ateratzen ziran a flote bakizu. eta bestek berez, gu nola ez giñan de ese... esto... ba toki guztitan ematen zizuen egurra. Egurra en el ayuntamiento, egurra en el Juzgao, toki guztitan egurra. Edozein gazekin, eh?
Eta go gosea, esan degun bezela, jendeak....eh... tripa estutu beharra izaten zun eh... Hemen ez hainbeste, claro, en el campo, baino eh... en las ciudades... en las ciudades bai, jendeak pasa zun... pasa zun mixeria, eh, pasa zun.
Ta horixe. Horixe.

AHOZKO ARGUDIAKETAK:

Ariketa honekin, gure jariotasuna neurtzea zen xedea, hala nola gai baten inguruan ematen genituen argudioen funtsa ikertzea. Aldi berean, antolatzaile ezberdinak txertatzen saiatu behar ginen.
 
Binakako ariketa Maider Berriorekin egin nuen. "British" ereduko eskolen inguruan eztabaidatzea egokitu zitzaigun. Nire jarrerak aldekoa izan behar zuen, eta hauek izan ziren erabili zituen argudioetako batzuk:
 
Ingelera menperatzea geroz eta garrantzitsuagoa da. Txikitatik kasten hastea abantaila bat da.
Eredu aniztasuna egotea ondo dago, eta bakoitzak bere seme-alabak nahi duen ereduan matrikula dezala.
 
Aurrerago, Aritz Andiarekin transgenikoen inguruko solasaldia mantendu nuen. Nire jarrerak transgenikoen kontrakoa izan behar zuen, eta argudio hauek erabiliz defendatu nuen nire ikuspegia:
 
Genetikoki manipulatutako jakien epe luzerako efektua ez dago ikertuta.
 Herrialde aberatsak gehiago aberasteko balio du honek, ale transgenikoen monopolioa dutelako.
Landare transgenikoen esporek, ekologikoki landutako landareak kutsatzen dituzte.
 
Taldekako argudiaketan, sare sozialen alde mintzatu ginen.

Ahozko kontakizuna

Ahozko kontakizuna. Amonari gertatutakoa (laburtuta)
"Omen" erabiliz kontatutakoa
 
6 urte zituenean, Anita egunero bezala abiatu omen zen eskolara bere anai-arrebekin.
Maistrak negarrez topatu omen zituzten, Gobernuak esan omenbaitzuen paretetaik gurutzefikuak kendu behar zirela. Errepublika iritsi zelako izan omen zen hori.
Arratsalde horretan ez omen zuten eskolarik izan, kantu erlijiosoak abesten egon omen baitziren.
Anitak II. Errepublikaren etorrera poztasunez gogoratzen du, oso ondo pasa omen baitzuen arratsalde horretan.

ahozko kontakizunak

Ahozko kontakizunak. Nire amaren haurtzaroko kontua (laburtua)
 
Karmentxu txikitan Beltzuntzen bizi zen. Berak eta bere anai-arrebek ez zeukaten jostailu askorik; aldiz, jolasteko mila txoko zeuden herrian.
Etxe batetako behekaldea oso gustoko zuten jolasteko, baina etxeko morroiak (Venancio izenekoak) ez zien hor jlasten usten. Hala ere, sartu ohi ziren.
Egun batetan, lastoan jolasten zeudelarik Venanciok han aurkitu zituen. oso urduria zen zaldi baten hanken tartetik ateratzeko agindu zien, bestela ez zirela aterako esanez.
Beldur handia bazuten ere, azkenean BRAUST! atera ziren.

Pertsonaia jolasa

Pertsona saltsero eta pipitteroek sobera ezagutuko dute, lanik egiten ez duen arren askoren ahotan dagoen emakumea baita. sesiogile fina da telebistan agertzen den bakoitzean, eta ez du inongo lotsarik bere intimitatea saltzerako orduan.
 
Fisikoari dagokionez, ile horiko emakume hau edertasun estereotipo ohikoetara iristen saiatu da, baina bere izaera bestile eta baldarrioaren ondorioz ez da bere helmugara iritsi. Hala ere, duela gutxi prentsa arrosaren atentziogune izan da, kirurgia estetikoa egin baitu bere aurpegiaren hainbat ezaugarri aldatzeko.
 
Azkenaldian bizi izan duen gertakizunik latzena, Tribunalek bere alabaren zainketaren inguruan egindako galdeketak izan dira. Izan ere, emakume honek bere familiari dagokion guztia telebistan kontatu ohi du, eta haurrarentzat traumatikoa izan zitekeela zion Fiskalak. Hala ere, badirudi Justiziak bere kasuari gehiegizko garrantzia ez ematea erabaki duela.
 
 
Etxean alabari botatako oihuak, segapotoarentzako soinu bezala moda-modan egotera iritsi ziren. Pertsona zizañeroen idolo dugu emakume hau, nahiz eta jende gehienak gorroto duen.
 
NOR DA? Belén Esteban

curruculuma

Tikoaren deskribapena

Mapa turistikoetan agertu ohi ez den herri industriala da Gela. Siciliako hegomendebaldean kokatuta dago, ziurrenik desarrollismoaren maitaleek langilegoarentzat eraikitakoa.
Zementu eta porlanez eraikitako graziarik gabeko etxeak elkarrengandik oso hurbil daude, izututako artalde grisa bailiran. Berdegunerik ez, lokaztutako kale batzuetan loretxo basatiak badaude ere. Hala ere, Gelatarren bizipozak eta naturaltasunak oso kutsu ezberdina ematen diote hiriari.
Etxeko atarietan pertsona adindu asko daude: urteen labankadek beren aurpegiak zimur sakonekin markatu dituzte, eguzkitako krema turisten kapritxo zen garaietan. Anisa patxadaz edanaz eta gertakari oro hontza begiradaz ikusmiratuz ahitzen dituzte arratsaldeak. Noizean behin, zalapartaka dabiltzan haurrei so egin eta hasperena botatzen dute, “gaur egungo haurrek ezer errespetatzen ez dute” pentsatuz…
Baina Gelako haurrek ez dirudite gaur egungoak; ez daude bideojokoekin tentelduta, distira baitute begietan. Distira hori bi eguzki txikietan bihurtzen da jolasterako orduan, haur hauek antzinatean bezala jolasten baitute, kalean eta harri eta makiletaz baliatuz. Hor doa harrikada jaso duen haur bat, bere amaren magalean kontsolamendua bilatzera. Emakumeak, leku guztietan bezala eta beti lez, lanean daude etengabean; begirada nekatua duen Verenak, alabari muxu azkar bat eman ostean kalean izarak zintzilikatzen jarraitu du, itsasoari noizbehinka zeharkako begiradak botaz.
Gelako portua ez da portu erromantikoa, tatuatutako marinel ederrek akordeoia jotzen duten horietakoa. Arrain ustelaren kiratsak ongietorria ematen die kruzerotik irribarretsu jeisten diren turistei. Berehala ilundu ohi dute kopeta eta, argazki pare bat atera ostean, itsasontzira itzuli ohi dira caipirinha edatera, eta Ekuadorretik paperik gabe etorritako sukaldariek prestatutako “benetako pasta italiarra!” jatera. Turista hauen memorian ez da da geratuko hiritxo txiki triste hau, non pertsonen eskuzabaltasunak edertzen du bi arkitekto depresibok diseinaturiko graziarik gabeko kaleak.