transkripzioa

RRIZKETAREN TRANSKRIPZIOA

M: esan duzuna gosearena ta...

A: nondik hasiko gara?

M: Nahi duzun lekutik.

A: Aurrena esan deuna... deun hori?

M: Bale! Bale, nahi duzuna...

A: Beida, ba... (irriak) esan dizut ni Amezketan jaio nintzela, eta... juten giñan han eskola juten giñen... eta goatzen naiz egun batean, bazkaldu ta nola joan ginen, atsaldean, eta... eh... bi maestra ziran eskolan. Beno, bat ustet zala maestra ta bestea ahizpa.

M: Laguntzaile bezala...

A: Bai, ta hau zan el catorce de abril de milnovecientos treintayuno. Osea aurreneko... o... Bigarren Errepublika etorri zanen. Ta jun giñan eta nearrez zauden bi maestrak. Pentsatu genun "¡Qué raro!", ze pasatu da hemen? Nearrez...Ta esan zigun que gizon gaizto batzuk esan zuela kentzeko gurutze guztik, gurutzek kentzeko, eta dena:elizen... elizeko santu guztik eta dena kentzeko. Ta ordun kendu in beharra zeola, eskolan zeon (gurutzearen keinua) zea hue. Crucifijo hue kendu in beharra zeola. Eta hala, bi mae... maestra hara iyo zan ta hala, denak musu eman genuen gurutzei eta... Esan zigun atsalde hartan ez genula ... eh... gordeko gendula jaia. Eta hartu eskutik eta... asko ginan! Izango ginan unos cuarenta o... izango ginan eskolan, eskola haundia zan. Hartu eskutik ta ibili giñan bueltaka-bueltaka, jiraka-jiraka, por todas las... kar, kar... banku guztietan jiraka-jiraja han kantuk, eta "Agur Jesusen Ama", eta... eztakit ze kantatzen gendun... Kar, kar, kar...
Ia beste bat ere kantatzen gendun... (memoria egiten saiatzen da eta ez da esandakoa ulertzen...)
"Ostian bizi zera gau ta egun nigatik,
maiteko zaitut beti bihotz bihotzetik."
Hori e bai goatzen naiz, nola kantatu genun hori e(r)e, eta bueno. Jo! guk en grande pasa genun atsalde guztie,ji.. jira ta buelta... jo, ze ondo pasa gendun atsalde hura, ze ondo pasa gendun.
Eta... bueno...eh... geo... konparazio janariak... baserrien jaten gendun gu eh... ordun baserritan ba etzan eh... etzan kanpotik ekartzen ezertxo ere, esate baterako... jaten zendun etxeko gauzak. Etxeko gauzak. Konparazioan guk jaten gendun beti babarruna gorriak, gaztainak, talo ta esnea, intxaurark, mantequilla, sagarrak, ta hola. Ta gero, udazkenean, gure amak jartze zuen ardia, ardi bat, hola puskek ein eta jartzen zun gatzatan. Gatzetan dena, tapatu-tapatu dena, gatzakin jartzen zun. Eta gero jan behar zuenen, eh... bezperan gauean ateratzen zun puske bat ta jartzen zun uren beheratzen. Bakilaue bezela hola jartzen zun, eh? Ta kendu gatza ta beste eunen hue bazkaltzeko edo... Baserrin hori beti izaten zan..eh... beti izaten zan. Ta behin eh.. udazkena etorrizkeo, eh gure amak etzun sekulik afaiik jartzen. Behin e. Beti eh egunero izaten zan beti afari iguala: jeten gendun, jartzen zuen sukalden erdian saski handi bat...

(telefonoz hots egin diote. Elkarrizketa minutu batzutan eten egin da.)

M:...Afariaren kontua...

A: Afaria?

M: Bai...

A: A bai, bai. Gure amak jartze zun sukalde erdian saski handi bat, hola (keinua) jartze zun, eta jarri eeh.. eeh.. garoakin. Badakizu garoa zer dan? Helechos.

M: Aah..

A: Los helechos, garoak, hor aldamenen, jartzen (zituen? ahoskapenagatik ulertezina) eta saskia hori ber handia! dena gañea beteta gaztainekin, gaztainak, egun baten erosita, ta botatzen zun kea, kea, kea, dena bero-bero beroa (ahoskapenagatik ulertezina) botatzen zun... ta beste egunen egiten zun erreta, en el danbolin?

M: Ooh!

A: Egiten zun erreta beste egunean, eta eeh otoñada guztin, uda... udazkene guztian hoi afaltzen genun. Eta gero talok, talos con sidra, oi bai, zeatik etxeko sagardoa izaten gendun, asko, eta gañea nik osa(ba) bat, banun osa bat nere etxen bizi zana, nere aitan eeh... nere aitaren anaia, eta eitten zitun unas... una sidra que mundu guztik esaten zun, "la sidra de Jauregi!" esaten zuen. Nonbait eiten zun oso ona. Eta ganea ibiltzen zuen... bueno bueno, ura bezala ibiltzen zen sagardoa.
Ta ordun, sagardoa, eeh, ta... eh... geo, bai, nahizuna, gazta eo hola pixkat baiño generalen geo talo ta esnea. Gaztainek ta geo talo ta esnea. Ta taloa batzuek jaten zuen eeh zea batekin... eeh eztia, ezti pixkatekin... bestek mantequilla pixkate... nahi dezun bezela. O bestela batee bare, o esneekin. Neri asko esneekin gustatzen zitzaiten, eh? jarri katilun esnekin bero-beroa ta humm! ze goxoa!
Ta hori afaltzen gendun eh...(kamaraz gogoratutakoan urduritu da...) mmm... hori afaldu... bet-beti, egunero hor afaltzen gendun.

M: Claro ta mantequilla eta etxekoak ziren...

A:Bai bai, etxekoa, etxekoa, etxekoa...etxekoa. Eeh, zeukan etxen una... eh mantequilla eiteko, claro ordun etxeko esnea, eta zan esnea oso lodia. Zatik oaingo behiak ematen due esne asko, baino ematen due oso mehea, esnea. Oso mehea. Baina ordun ematen zuen ehh gutxio, esne gutxio, baino askoz lodiagoa ematen zun, askoz lodiagoa. Askoz lodiagoa.
Eta zeuken una especie de... zeak bezela... nola esango dizut... barrica, barrica bat bezela...hola barrica handibe xamarra...ta zeuken kristal txiki bat barrika harrek ta gero zeuken hola zea bat (keinua), manillera bat emateko harri, ta harrea bota esnea, konparatzia (?) botako zuen ez dakit... hamar litro...edo... Eta ematen zion zeari... Hotzak zaude?

M: Ez.

A: Ah..

M: ondo nago.. kar, kar, kar.. ez, ez...

A: Eta ematen zion a... manillerari...eta buelta ta buelta ta buelta ta egiten zan mantequilla. Ta kristal hue gelditzen zanen garbi-garbi, ya está, hecha la mantequilla. Ta ordun kendu ura, harea botatzen zen ura, ta pentsazu mantequilla...
Ta hok, eeh Karmentxu ta hok ttikiak zirala askotan gure... nere amak bidaltzen ziun mantequilla, de Amezketa, baino unas bolas así (keinua). Mantequilla bidaltzen zigun.

M: Baina nola bidaltzen zuen, kaja batetan edo?

A: Bai, etortzen zan lechero bat etortzen zan Iruñara, eta lecherokin bialtzen zigun. ahí donde restaurán Mendi, que todavía está donde los Tres Reyes, me parece? Horrea bidaltzen zigun. Pero unas bolas así grandes (keinua) de mantequilla bidaltzen zigun. Ta ordun ezan oain bezela, claro, etzeon frigorificoik eta batzutan eoten zan como un poco... eh... nola esango nizuke nik... pixkat pasata bezela eongo balitz... Baina etzeon pasata eh... baino zan ¡Qué mantequilla! qué mantequilla zan (ulertezina ahoskapenagatik).
Ba hori jaten zan baserrian, hoi jaten zan beti.

(Hemen eman genuen bukatutzat hizketaldia. Hala ere, Anak zeerbait atxikitu nahi zuela adierazi zigun. Azkeneko grabazioaren transkripzioa)

M: Bota

A: Horrekin esan nahi nizun represio handia zegola. Represio handie. Con Franco. Franco zan, gerra bukatu ta gero... ikaragarrizko represioa zegon. Eta bere aldeko zirenak, franquistas, oik eeh... toki guztitak... oik ateratzen ziran a flote bakizu. eta bestek berez, gu nola ez giñan de ese... esto... ba toki guztitan ematen zizuen egurra. Egurra en el ayuntamiento, egurra en el Juzgao, toki guztitan egurra. Edozein gazekin, eh?
Eta go gosea, esan degun bezela, jendeak....eh... tripa estutu beharra izaten zun eh... Hemen ez hainbeste, claro, en el campo, baino eh... en las ciudades... en las ciudades bai, jendeak pasa zun... pasa zun mixeria, eh, pasa zun.
Ta horixe. Horixe.